- Σε εποχή παγκοσμιοποίησης η Αιμομιξία ως θέμα μοιάζει με εκδήλωση εσωστρέφειας.
++ Η παγκοσμιοποίηση είναι άλλη μια λέξη πολυχρησιμοποιημένη και, γι’ αυτό, μια λέξη που δημιουργεί μάλλον σύγχυση παρά βοηθά την κατανόηση. Δηλώνει περισσότερο μια δυνατότητα παρά μια κατάσταση. Δύο εφημερίδες διαθέτει η Θεσσαλονίκη, και η μία, ο “Αγγελιοφόρος”, αφιέρωνε μέχρι τις 11 Σεπτεμβρίου μόνο μία σελίδα στον εκτός Ελλάδας κόσμο. Αυτό κι αν είναι αιμομικτική οπτική. Ελπίζουμε ότι άλλαξε τακτική έκτοτε. Να κι ένα καλό από την τρομοκρατία, να παγκοσμιοποιήσει τη σκέψη μας.
- Φαντάζομαι ότι και η έκπληξη με την οποία πολύς κόσμος, όχι μόνο στην Ελλάδα, αντιμετώπισε το Αφγανιστάν και τους ισλαμιστές προδίδει μια τέτοια οπτική.
++ Αυτή η κατάπληκτη άγνοια για όσα συμβαίνουν στον πλανήτη κάθε άλλο παρά παγκόσμιο χωριό φέρνει στο νου.
- Θα χρησιμοποιήσετε στοιχεία αυτής της κρίσης στην έκθεση “Αιμομιξία”;
++ Όχι. Τα γεγονότα τρέχουν και το μέγεθός τους είναι τεράστιο…
- Και οι βομβαρδισμοί στη Γιουγκοσλαβία ήταν σε πλήρη εξέλιξη αλλά κάνατε με το “Δημοσιοϋπαλληλικό Ρετιρέ” το σιντί “Το Πάρτυ”.
++ Όχι, όχι. Τώρα το μέγεθος των γεγονότων είναι τεράστιο, και η κατάσταση πολύ πιο σύνθετη. Από τη μια μεριά έχουμε μαζική τρομοκρατία φασιστικού χαρακτήρα, τρομοκρατία που γίνεται άκριτα αποδεκτή από πολλούς μόνο και μόνο επειδή έπληξε τις ΗΠΑ. Από την άλλη πάλι, για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, έχουμε περιστολή των ελευθεριών, άρα ξανά κίνδυνο για τη δημοκρατία. Και είναι και ο παράγοντας θρησκεία, πάντα θολός και απρόβλεπτος. Που, όσο κι αν κυκλοφορούν ιδεολογήματα διάκρισης ανάμεσα στις θρησκείες και τους θρησκόληπτους, η αλήθεια είναι ότι οι μονοθεϊστικές θρησκείες είναι σύμφυτες με την επιθετικότητα. Και είναι και η οικονομική καχεξία και εξαθλίωση τεράστιων πληθυσμών σε παγκόσμιο επίπεδο… Και είναι τόσοι παράγοντες τέλος πάντων που δεν ευνοούν τη χρήση του τρέχοντος υλικού. Όχι προς το παρόν τουλάχιστον. Όχι σ’ ένα εικαστικό έργο. Σ’ ένα κινηματογραφικό, λογοτεχνικό, θεατρικό έργο με ποικίλους χαρακτήρες οι δυνατότητες είναι διαφορετικές. Και μη φέρεις την ιστορία της ζωγραφικής ως αντεπιχείρημα διότι τότε ούτε εφημερίδες ούτε τηλεόραση υπήρχε, κι επομένως αλλιώς λειτουργούσε η ζωγραφική. Και στο “Πάρτυ” του “Δημοσιοϋπαλληλικού Ρετιρέ” δεν ήταν οι ίδιοι οι βομβαρδισμοί το υλικό μας όσο ο λόγος που αναπτυσσόταν πάνω στους βομβαρδισμούς και πλάι στους βομβαρδισμούς και πίσω απ’ τους βομβαρδισμούς. Στο σχολιασμό των τωρινών γεγονότων αποφασιστικό ρόλο έχει το αραβόφωνο κανάλι “Αλ Τζαζήρα” που κατέλυσε το αυτονόητο της αγγλικής γλώσσας. Πολύ ενδιαφέρον αυτό και χρήσιμο. Η αποκλειστικότητα επιβάλλει και τη γλώσσα της.
- Διάβασα τη συζήτησή σας με τον Κωστή Δρυγιανάκη και μου έκανε εντύπωση ο αυθορμητισμός με τον οποίο αποφασίσατε την έκθεση “Αιμομιξία”. Αν ήταν σήμερα να αποφασίζατε μια έκθεση τι τίτλο, τι θέμα θα διαλέγατε;
++ “Χαρτοκόπτες και μαχαίρια”.
- Πολύ άμεση απάντηση. Το είχατε σκεφτεί ήδη.
++ Βέβαια, το είχαμε σκεφτεί. Την στιγμή που το οικονομικοστρατιωτικό σύμπλεγμα των ΗΠΑ συζητούσε για σύστημα αντιπυραυλικής προστασίας υψηλής τεχνολογίας, οι τρομοκράτες κτύπησαν με τα απλούστερα μέσα. Τέθηκε το θέμα της ιδεοληψίας που καλλιεργούμε σχετικά με την τεχνολογία. Το είχε δείξει κι ο Κιούμπρικ στην “Οδύσσεια του διαστήματος”, εκεί ο αυτονομημένος υπολογιστής αντιμετωπίζεται μ’ ένα κατσαβίδι.
- Αυτή την “αιμομικτική οπτική”, όπως τη λέτε, τη διακρίνετε και στον εικαστικό χώρο;
++ Σε συνάρτηση με το μέγεθος της Θεσσαλονίκης το τοπίο των εικαστικών δεν παρουσιάζεται ικανοποιητικό. Εκθέσεις γίνονται ενδιαφέρουσες και λιγότερο ενδιαφέρουσες αλλά αυτό που μετράει για τη διαμόρφωση του εικαστικού τοπίου δεν είναι οι μεμονωμένες εκθέσεις, είναι οι μηχανισμοί επιλογής, είναι το όλο σύστημα που θα αναδείξει κριτήρια, που θα παρακινήσει συζητήσεις, που θα διευρύνει την αντίληψή μας. Στη φύση, όταν οι μηχανισμοί επιλογής δεν λειτουργούν, το είδος μαραζώνει. Τα έργα του Μπούτλη πρόσφατα στο Ζήτα Μι, σαδομαζοχιστικά ως προς τη θεματολογία και, άρα, περιθωριακού χαρακτήρα, είχαν πολύ δυνατή γραφή. Έμειναν ασχολίαστα όμως, απ’ όσο ξέρουμε τουλάχιστον. Στο γαλλικό ινστιτούτο η έκθεση των R. Aute και Fr. Martin ήταν θαυμάσια. Δεν είχε όμως καμία δημοσιότητα και δεν έγινε αντικείμενο συζήτησης. Φαίνεται ότι αρκετός κόσμος ασχολείται περισσότερο με το πώς καταφέρνει η Ζήνα Αθανασιάδου να πουλάει ό,τι εκθέτει στην αίθουσά της, όμως αυτοί οι προβληματισμοί δεν οδηγούν πουθενά. Θα ήταν πιο γόνιμο στο κάτω κάτω να αναρωτηθούν πώς καταφέρνει η Αθανασιάδου να ευνουχίζει τους καλλιτέχνες που φιλοξενεί.
- Τι καταφέρνει;
++ Δες, για παράδειγμα, τον Θεόδουλο, με σημαντικό έργο στο παρελθόν, τι αδύναμο και διακοσμητικό έργο εκθέτει στην Αθανασιάδου… Δεν είναι ο μόνος, δεν είναι τυχαίο.
Ύστερα είναι όλοι αυτοί οι νέοι καλλιτέχνες που τελειώνουν τη Σχολή Καλών Τεχνών και γκρινιάζουν ότι δεν βρίσκουν αίθουσες να εκθέσουν, ότι δυσκολεύονται, μ’ άλλα λόγια, να ενταχθούν στο υφιστάμενο εικαστικό τοπίο, αντί να προσπαθήσουν να αλλάξουν την ταυτότητα του τοπίου αυτού.
- Όλα αυτά συνιστούν “αιμομικτική οπτική”;
++ Ναι, διότι υπάρχει μια ανακύκλωση της ίδιας λογικής, μια εσωστρέφεια που περιορίζει τους ορίζοντες, μια προσήλωση στο δοκιμασμένο που καταλήγει τετριμμένο. Στην Αθήνα έχουμε την εντύπωση ότι τα τελευταία χρόνια παρουσιάζονται με μεγαλύτερη συχνότητα μη κερδοσκοπικές απόπειρες, όπως εξάλλου και εκθέσεις ξένων καλλιτεχνών (και δεν εννοούμε τα βιτροπόπ γιγαντοέργα των Τζίλμπερτ και Τζωρτζ, αυτοί είναι καθιερωμένοι πια, εννοούμε καλλιτέχνες νέους που προσπαθούν να ανέβουν). Δεν μπορείς να ζήσεις την περιπέτεια της γνώσης, αν δεν διακινδυνεύσεις να κινηθείς στο άγνωστο.
- Θεωρείτε ότι εσείς διακινδυνεύετε εκθέτοντας ζωγραφική στην “Αιμομιξία”, ενώ ως τώρα ασχοληθήκατε με δράσεις, εγκαταστάσεις και άλλα διάφορα, όχι όμως ζωγραφική.
++ Όχι. Είναι ένας πίνακας μόνο, και είναι στοιχείο μιας εγκατάστασης. Δεν θα σφραγίσει όλη την έκθεση. Ίσως στην καλοκαιρινή συζήτησή μας με τον Κ. Δρυγιανάκη που διάβασες να είχε δοθεί κάποια ιδιαίτερη έκταση στον πίνακα αλλά τότε ήταν το μόνο έτοιμο μέρος του προς έκθεση έργου. Είναι μία ιδιαιτερότητα των εγκαταστάσεων αυτή, δεν μπορείς να πεις, όπως γίνεται με τη ζωγραφική ή τη γλυπτική, αυτά θα εκθέσω και να τα δείξεις σε κάποιον πριν να τα εκθέσεις. Η ανάπτυξη του έργου γίνεται μέσα στο χώρο έκθεσης και σε συνάφεια με το χώρο έκθεσης. Εκεί θα υπάρξει ή δεν θα υπάρξει το δυναμικό φορτίο που θα δώσει ή δεν θα δώσει ενέργεια στον επισκέπτη. Εδώ (βρισκόμαστε στο χώρο της “Άλλης Πόλης”) βλέπεις μόνο κομμάτια σκόρπια και άτακτα προς συναρμολόγηση.
- Για να ρίξουμε μια ματιά σ’ αυτά τα σκόρπια και άτακτα κομμάτια… Πρώτα πρώτα βλέπουμε σωρευμένα κιβώτια με σαπούνια, άλλωστε η μυρωδιά του σαπουνιού μάς πήρε τη μύτη μόλις μπήκαμε στο χώρο.
++ Δοκιμάσαμε το χτίσιμο ενός τοίχου χρησιμοποιώντας τα πράσινα παραδοσιακά σαπούνια ως τούβλα. Μετά τα ξαναβάλαμε στα κουτιά τους για να κρατήσουμε όσο γίνεται τη μυρωδιά τους δυνατή για την έκθεση. Ο τοίχος που κάναμε είχε προβλήματα ευστάθειας. Θα χρειαζόταν τριπλάσια ποσότητα σαπουνιών για να υπάρχει σιγουριά, αλλά και τριπλάσια έξοδα. Αποφασίσαμε τελικά να κάνουμε έναν πεσσό και όχι τοίχο. Ο τοίχος θα ήταν πιο θεαματικός. Αλλά έτσι κι αλλιώς δεν συμπαθούμε τα πολύ θεαματικά. Επιπλέον, όποτε τα υλικά είναι ακριβά, θυμόμαστε πως στο κάτω κάτω αυτά που κάνουμε έχουν εννοιολογικό χαρακτήρα.
- Εννοιολογική τέχνη εξ ανάγκης;
++ Η εννοιολογική τέχνη είναι η τέχνη των φτωχών.
- Και η “φτωχή τέχνη”, η άρτε πόβερα;
++ Η “φτωχή τέχνη” πολλές φορές κοστίζει περισσότερο.
- Πολύ αυτοσαρκαστικά και απομυθοποιητικά ακούγονται αυτά.
++ Ένα από τα στοιχήματα που βάλαμε μέσα από τις δραστηριότητές μας ήταν να δείξουμε ότι η τέχνη δεν είναι κατ’ ανάγκη μια πολυέξοδη διαδικασία, μια υπόθεση πολυτελείας.
- Κερδίσατε;
++ Χωρίς χρήματα λίγες φορές κερδίζεις.
-Τι εννοείτε;
++ Τι εννοούμε;
- Όταν ρώτησα αν κερδίσατε, έκανα απλώς ένα λογοπαίγνιο με τα λόγια σας, ότι βάλατε στοίχημα. Όταν εσείς απαντήσατε ότι δεν κερδίζεις χωρίς χρήματα, τι εννοούσατε;
++ Ότι ως άτομο μπορείς να έχεις κάποιες αρχές και να πορεύεσαι μ’ αυτές, να βάζεις διάφορα στοιχήματα κι αινίγματα, θα έχεις κερδίσει όμως όταν αυτά βρουν κάποια απήχηση και στους άλλους, όπου απήχηση δεν σημαίνει οπωσδήποτε αποδοχή, σημαίνει ότι θ’ απασχολήσουν και τους άλλους διεγείροντας ερωτήματα και προκαλώντας κάποιες ζυμώσεις. Όμως, για να συμβούν όλα αυτά, πρέπει να φτάσεις στον άλλο και αυτό χρειάζεται χρήματα. Διαφορετικά απευθύνεσαι πάντα σε ένα μικρό κοινό.
- Πώς βλέπετε τον εαυτό σας μέσα στην εικαστική κοινότητα της…
++ Ως παρείσακτους.
- Δεν μ’ αφήσατε ούτε να ολοκληρώσω τη φράση μου. Την εικαστική κοινότητα της Θεσσαλονίκης ή της Ελλάδας; Τέλος πάντων απαντήσατε με γέλια οπότε δεν συνεχίζω, το αφήνω έτσι ασχολίαστο.
Ας δούμε τι άλλο υπάρχει εδώ στο χώρο της “Άλλης Πόλης”. Βλέπουμε δύο πουκάμισα ακινητοποιημένα σε μία δυναμική κίνηση.
++ Θα πρέπει να εμπλακούν με τη βοήθεια των κλαδιών ενός κισσού. Ελπίζουμε ότι θα τα καταφέρουμε, γιατί σε τελευταία ανάλυση οι αντιδράσεις του κισσού θα καθορίσουν αυτό που θα προκύψει.
- Βλέπω ένα μόμπιλε στο σχήμα του χαμαιλέοντα βαμμένο σε παραλλαγές της αλβανικής σημαίας σε κόκκινο και μαύρο.
++ Είναι η αλβανική σημαία από μακριά κι όλο και πιο κοντά και πιο κοντά.
- Θα εκτεθεί έτσι όπως το βλέπω;
++ Θα είναι μέρος ενός συμπλέγματος από έπιπλα και καθημερινά αντικείμενα.
- Δηλαδή πάλι δεν μπορώ να σχηματίσω ιδέα… Το έργο παράγεται επιτόπου στο χώρο έκθεσης όσο καιρό εκτίθεται, και μετά;
++ Μετά γίνεται πάλι κομμάτια, όσο αφορά το υλικό του μέρος βέβαια, γιατί το έργο ανθίζει, αν καταφέρει να ανθίσει, στη συνείδηση των επισκεπτών του και, μέσα από φωτογραφίες, περιγραφές και διηγήσεις, διαχέεται και γίνεται και εμπειρία της κοινότητας.
- Όμως εδώ έχουμε μια πολύ όμορφη σύνθεση, ένα ζευγάρι παιδικά παπούτσια στο εσωτερικό ενός ζευγαριού ανδρικών παπουτσιών. Εξαιρετικό κομμάτι, απλό και διαυγές. Θα συνδυαστεί με κάτι άλλο;
++ Ναι.
- Νομίζω ότι είναι πλήρες. Θα μπορούσε αυτό να είναι μόνο του η έκθεση. Εγώ θα το εξέθετα μόνο του.
++ Εμείς όμως είμαστε φλύαροι.
- Θυμάμαι κάποτε, σε μια συζήτησή μας παλιά, είχατε σημειώσει ότι ο αυτοσαρκασμός αφοπλίζει το συνομιλητή…
++ Απόδειξη, λοιπόν, ότι είμαστε πράγματι φλύαροι.
- Είναι επικίνδυνη η φλυαρία;
++ Η λιτότητα δίνει πιο αόριστο, πιο αφαιρετικό χαρακτήρα στο έργο. Προσφέρεται για εκείνους που θέλουν το έργο τους να φαίνεται διαχρονικό ή και προφητικό. Η φλυαρία μπορεί να σε πνίξει σε αναφορές και σχόλια. Αν αναγνωρίζεις τον κίνδυνο, όλα είναι επικίνδυνα.
- Η αναφορά σε άλλους καλλιτέχνες ή ανθρώπους του χώρου είναι επικίνδυνη;
++ Δεν έχουμε καμιά σπουδαία προωθητική δύναμη, το είπαμε και προηγουμένως ότι συνομιλούμε μ’ ένα μικρό κοινό. Δεν μπορούμε να προκαλέσουμε μεγάλο κακό ή καλό σε κανένα.
- Για σας, αν κατά κάποιο τρόπο είναι επικίνδυνη, αυτό ρωτούσα.
++ Όχι.
- Για ποιο λόγο προχωρείτε σ’ αυτή την έκδοση της έντυπης “Αιμομιξίας”, που είναι και η αιτία αυτής της συζήτησης, αρκετούς μήνες πριν από την έκθεση;
++ Κάνουμε διαφήμιση. Καλλιεργούμε το έδαφος. Εισάγουμε το θέμα και κάποια σπέρματα επεξεργασίας του, όπως διαμορφώνονται πολύ καιρό πριν την έκθεση, που σημαίνει ότι μπορεί και ν’ αλλάξουν πορεία μέχρι την πραγματοποίησή της. Επιτρέπουμε στον άλλο να κάνει τις δικές του σκέψεις χωρίς να παρουσιάζουμε έργο. Έτσι, όταν θα γίνει η έκθεση, θα είναι απαλλαγμένη από τα τικ της εποχής, ούτε ευκολονόητη χρειάζεται να είναι ούτε παρακμιακή ούτε σοκαριστική ούτε σαρκαστική ούτε... Αναρωτιόμαστε μήπως είναι περιττό και να γίνει. 
Φωτογραφία λεπτομέρειας από πεσσό φτιαγμένο από σαπούνια, στην έκθεση Αιμομιξία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου