Μια σειρά επιστολών (του 1998)

Η ΕΥΤΥΧΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ



Θεσσαλονίκη 24/1/98 (φαξ)

Κύριε Μπουλούτζα,

Διαβάζουμε στη σελίδα 134 του τεύχους 37 του ΑΡΤΙ σε κείμενο του Monroe Denton για τη μοτοσυκλέττα του Τότσικα ότι “είναι στραμμένη λιγάκι προς τα δεξιά και εκπλήσσει με τη σεμνότητά της, όσο κι αν απέχει το καταπληκτικό κόκκινο χρώμα της από την ερυθρίαση δεσποσύνης”. Πρόκειται για βάναυση παραποίηση της αλήθειας. Η απόδειξη βρίσκεται στη σελίδα 154 του προηγούμενου τεύχους (36) του περιοδικού σας: η μοτοσυκλέττα είναι στραμμένη προς τα αριστερά. Δεν έχουμε να κάνουμε δηλαδή με “ερυθρίαση δεσποσύνης” αλλά με συνοικιακή χυδαιότητα.

Στέλνουμε την καταγγελία μας αυτή και ελπίζουμε να την δημοσιεύσετε, αν και μας προβληματίζει το γεγονός ότι τόσα χρόνια δε θυμόμαστε να έχετε ποτέ σελίδες αλληλογραφίας. Αν από θέση είσαστε εναντίον της ανάδρασης, παρακαλούμε ειδοποιήστε μας ώστε να κανονίσουμε τη δημοσίευση της καταγγελίας μας με τη μορφή πληρωμένης καταχώρισης.

Γεια χαρά σας

Θανάσης Χονδρός & Αλεξάνδρα Κατσιάνη
Κωνστ. Μελενίκου 34
Θεσσαλονίκη 54635

***** ***** ***** *****

Αθήνα, 27 Ιανουαρίου 1998

Κύριε Χονδρέ, Κυρία Κατσιάνη,

Μας αφήνει άναυδους το οργίλο ύφος της “καταγγελίας” σας για την εκ μέρους μας (όπως γράφετε στην με τη μορφή FAX επιστολή σας, 24/1/1998) “βάναυση παραποίηση της αλήθειας”, σχετικά με μια περιγραφή της θέσης της μοτοσυκλέττας του Θανάση Τότσικα στη Μπιενάλε Βενετίας. Ισως θα πρέπει να ρωτήσετε τον καλλιτέχνη, μήπως το τιμόνι ήταν ξεκλείδωτο, οπότε και η μηχανή θα μπορούσε να στρέφει δεξιά ή αριστερά. Ειλικρινά, δεν μπορούμε να φανταστούμε πόσο μία ενδεχόμενη λάθος αναφορά από τον συντάκτη του άρθρου ενόχλησε την εννοιολογική υπόσταση της σκέψης σας.

Όσο για τη φράση σας “συνοικιακή χυδαιότητα”, την επιστρέφουμε μετά παρρησίας, καθ’ ότι θεωρούμε ότι τη στρέψατε σε λάθος κατεύθυνση…

Με κάθε επιφύλαξή μας

Αντώνης Μπουλούτζας

***** ***** *****

Θεσσαλονίκη 14/2/1998

Κύριε Μπουλούτζα,

Ευχαριστούμε πολύ για την επιστολή σας. Θα ακολουθήσουμε τη συμβουλή σας και θα στείλουμε αμέσως μια επιστολή στον κ. Τότσικα για να ρωτήσουμε μήπως το τιμόνι της μηχανής ήταν ξεκλείδωτο. Θα θέλαμε να επικοινωνήσουμε και με τον κ. Denton, ατυχώς όμως δεν βρίσκουμε τη διεύθυνσή του. Θα μπορούσατε μήπως να μας δώσετε και αυτή την πληροφορία;

Γεια χαρά σας

Θανάσης Χονδρός & Αλεξάνδρα Κατσιάνη

***** *****

Θεσσαλονίκη 14/2/1998

Κύριε Τότσικα,

Η κλίση δεξιά ή αριστερά της μοτοσυκλέτας στο έργο σας στην Μπιεννάλε της Βενετίας δεν είχε για μας κανένα ιδιαίτερο νόημα. Εντυπωσιαστήκαμε, λοιπόν, από το άρθρο του Monroe Denton στο ΑΡΤΙ, 37 ο οποίος βρίσκει στη δεξιά της κλίση σεμνότητα δεσποσύνης. Όταν μάλιστα είδαμε τη φωτογραφία στο ΑΡΤΙ, 36 με τη μοτοσυκλέτα στραμμένη αριστερά, η έκπληξή μας οδήγησε τη σκέψη μας σε άλλες τροχιές: αν η κλίση προς τα δεξιά σημαίνει σεμνότητα, η αριστερή κλίση μπορεί να σημαίνει και χυδαιότητα.

Μεταφέραμε τις σκέψεις μας στον κ. Μπουλούτζα ο οποίος μας προέτρεψε να απευθυνθούμε σε σας για να σας ρωτήσουμε μήπως το τιμόνι ήταν ξεκλείδωτο, οπότε και η μηχανή μπορούσε να στρέφει δεξιά ή αριστερά. Έτσι, σας στέλνουμε αυτή την επιστολή και σας παρακαλούμε να μας απαντήσετε αν πράγματι το τιμόνι ήταν ξεκλείδωτο. Σ’ αυτή την περίπτωση όμως δηλώνεται αποδοχή της παρέμβασης του κοινού (που θα στρέψει έτσι ή αλλιώς το τιμόνι), και επομένως δεν ισχύει η άποψη του κ. Denton ότι με τη δεξιά κλίση η μηχανή δείχνει σεμνότητα. Αντίθετα, σ’ αυτή την περίπτωση, η μηχανή βρίσκεται σ’ ένα αιώνιο πήγαινε-έλα ανάμεσα στη σεμνότητα και τη χυδαιότητα.

Βέβαια, σκεφτόμαστε εκ των υστέρων, υπάρχει και το ενδεχόμενο η φωτογραφία του ΑΡΤΙ, 36 να τυπώθηκε ανάποδα, οπότε όλες μας οι σκέψεις δεν έχουν βάση, και ο κ. Denton δεν παραποιεί την αλήθεια.

Θα θελήσετε να μας εξηγήσετε τι πραγματικά συμβαίνει; Δυστυχώς δεν έχουμε τη διεύθυνσή του κ. Denton για να ρωτήσουμε κι εκείνον.

Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων

Θανάσης Χονδρός & Αλεξάνδρα Κατσιάνη

*****

Θεσσαλονίκη 26/2/1998

Κυρία Στρούζα,

Σπάνια βγαίνουμε έξω τα βράδια. Φέρτε μας λοιπόν στο μυαλό σας στο εστιατόριο “Απρόοπτο” (θα ήταν ένας μήνας πριν) μ’ ένα ποτήρι λευκό κρασί στο χέρι να περιμένουμε το σπανάκι σαχανάκι, την “απρόοπτη” πατάτα και την καλαμποκοσαλάτα ξεφυλλίζοντας το ΑΡΤΙ αρ. 37. Διαβάζουμε λοιπόν το κείμενο του Monroe Denton για τη συμμετοχή του Τότσικα στην Μπιεννάλε και ξεκαρδιζόμαστε εκεί που λέει ότι η μοτοσυκλέτα με κλίση προς τα δεξιά είχε μια σεμνότητα δεσποσύνης. Δεν είναι βέβαια ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που τέτοια κείμενα βλέπουν τη δημοσιότητα, μας φάνηκε όμως ότι ξεπερνάει κάθε άλλο σε γελοιότητα. Το ωραίο ήταν ότι η εξαιρετική βραδιά συνεχίστηκε στο σπίτι, όταν πιάσαμε το ΑΡΤΙ αρ. 36, και είδαμε τη μοτοσυκλέτα να έχει κλίση προς τ’ αριστερά. Στείλαμε αμέσως ένα φαξ στον εκδότη του περιοδικού καταγγέλλοντας, με ύφος ανάλογο των περιστάσεων, την παραποίηση της αλήθειας.

Πέρασε λίγος καιρός και λάβαμε απάντηση από τον κ. Μπουλούτζα πως θα έπρεπε να ρωτήσουμε τον καλλιτέχνη μήπως το τιμόνι ήταν ξεκλείδωτο. Το κάναμε κι αυτό, όμως εκείνο που θα θέλαμε πραγματικά είναι να επικοινωνήσουμε με τον κ. Denton γιατί, στο μεταξύ, μας γεννήθηκαν διάφορα ερωτήματα. Μήπως ήθελε ο κ. Denton να καταδείξει με κομψό τρόπο την ασημαντότητα του έργου προβάλλοντας ολοφάνερα ανύπαρκτες ιδιότητες; Μήπως αυτά που έγραψε ήταν μια πρόκληση, έκφραση της δικής του αγωνίας αν τον διαβάζει κανένας και πόσο προσεκτικά; Μήπως έχει την άποψη ότι κανένας δεν διαβάζει τα κριτικά κείμενα, κι αυτό που μετράει είναι μόνο η έκταση που καταλαμβάνουν και το αντίστοιχο κύρος που αυτή η έκταση προσφέρει;

Διάφορα ερωτήματα μάς γεννήθηκαν αλλά τη διεύθυνση του κ. Denton δεν κατορθώσαμε να την βρούμε… Έτσι φτάσαμε σε σας. Σκεφτήκαμε ότι το κείμενό σας στον κατάλογο της Μπιεννάλε (που το διαβάσαμε στα πεταχτά στη Βενετία ανάμεσα στις εκθέσεις) ίσως μας έλυνε κάποιες απορίες.

Πιάσαμε λοιπόν ξανά τον κατάλογο και διαβάσαμε, στην πρώτη αράδα κιόλας, ότι ο Τότσικας-Ducati αποτελούν μία αδιαχώριστη ενότητα. Μία απόλυτη και συγκεκριμένη πραγματικότητα. Τόσο απόλυτη που γίνεται μεταφυσική.

Διαβάσαμε και βραχυκυκλώθηκε η σκέψη μας, γιατί και εμείς, οι δυο μας (καθώς δεν συνεργαζόμαστε ούτε συμβιώνουμε αλλά συντονίζουμε, χρόνια τώρα, τη συμπεριφορά μας, όπως, ελπίζουμε, έχετε διαβάσει στο βιογραφικό μας) αποτελούμε επίσης μία ενότητα αδιαχώριστη, μία απολύτως συγκεκριμένη πραγματικότητα. Θα μας προβλημάτιζε όμως, αν θα θέλατε να θεωρήσετε μεταφυσική την καθημερινότητά μας.

Παρακάτω γράφετε ότι η λογική και η αίσθηση του καλλιτέχνη στην έκφρασή τους προς τα έξω βρίσκουν ως δίοδο τη σύνθεση των πραγμάτων της εξωτερικής εκλογικευμένης πραγματικότητας με τον ατομικό του τρόπο ύπαρξης, με το συγκεκριμένο και προσωπικό του ενδιαφέρον για τα πράγματα. Μέρες τώρα το σκεφτόμαστε, κάνουμε βόλτες και το σκεφτόμαστε, το συζητάμε πλένοντας τα πιάτα, αλλά δεν καταλήγουμε αλλού παρά ότι αυτό ακριβώς συμβαίνει με όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως. Όλων των ανθρώπων η ζωή μια τέτοια σύνθεση αποτελεί. Γιατί το γράφετε τότε; Και μάλιστα γιατί το γράφετε περίπλοκα διατυπωμένο; Αν γράφατε ότι ο Τότσικας αναπνέει, θα ήταν πιο εντυπωσιακό ως προφανές. Αν γράφατε ότι ζει, ακόμα καλύτερο. Από το Λαμπράκη μέχρι τους punks, αυτή η επιχειρηματολογία μόνο σε νεκρούς αναφέρεται.

Έπειτα μη νομίζετε ότι η γιαγιά μας όταν γυρίζει το διακόπτη, πιστεύει ότι η γνώση αποτελεί ξεχωριστό κόσμο από το υπόλοιπο βασίλειο των επιθυμιών, ότι η δίψα για μάθηση που έφερε τον ηλεκτρισμό είναι άσχετη με τη χαρά του φωτός.

Η γιαγιά μας, που λέτε, δεν απομακρύνθηκε ποτέ από το γενέθλιο τόπο της, τη Μακεδονία, δηλαδή δεν ταξίδεψε και δεν έζησε αλλού. Πώς συμβαίνει ο Τότσικας να μην απομακρύνθηκε ποτέ από το γενέθλιο τόπο του και παράλληλα να ταξιδεύει και να ζει σε άλλους τόπους, είναι από αυτά που επίσης δεν καταλάβαμε. Θα μπορούσαμε βέβαια να εννοήσουμε μεταφορικά ότι δεν απομακρύνθηκε από την πατρίδα του. Στη συνέχεια όμως ξεκαθαρίζετε ότι σε κάθε τόπο μπαίνει με εξαιρετική ευκολία στο δικό του ρυθμό.

Για τη γιαγιά μας πάντως, όπως γράφετε, ο χρόνος υπήρξε πάντα ενιαίος. Το μίξερ της, σήμερα, της είναι τόσο οικείο όσο πριν από πενήντα χρόνια ήταν οικείο αντικείμενο ο κάμπος της Μακεδονίας. Η αίσθηση του οικείου είναι κατ’ εξοχήν βάση και δύναμη που στηρίζουν την αυθεντικότητα της γλώσσας της, πράγματι. Δεν διακρίνουμε καμία μεταφυσική ιδιότητα στην ενότητα μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου, ανάμεσα στη γιαγιά μας δηλαδή και τα αντικείμενα που την ενδιαφέρουν, όμως, κ. Στρούζα, σας ευχαριστούμε θερμά γιατί τελικά με το κείμενό σας μας χαρίσατε μια άλλη επαφή με τη γιαγιά μας.

Κλείνοντας οφείλουμε να καταλογίσουμε εξαιρετική σοβαροφάνεια στην επισήμανση στον κατάλογο ότι σε όλες τις φωτογραφίες η Ducati οδηγείται από τον ίδιο τον Τότσικα.

Γεια χαρά σας

Θανάσης Χονδρός και Αλεξάνδρα Κατσιάνη

(To βιβλιαράκι Η Ευτυχία Είναι Ενας Επικοινωνιακός Κώδικας, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις του Κέντρου Ερευνών για τον Προσδιορισμό της Ευτυχίας, Θεσσαλονίκη, 1998. Η από κάτω φωτογραφία είναι του 2001).