- Καλά, εγώ ήξερα ότι ετοιμάζετε μία έκθεση με θέμα «Ζωολογικοκηπολογία», και τώρα μαθαίνω ότι εργάζεστε πάνω στην «Αιμομιξία»...
++ Η πρώτη ιδέα της «Ζωολογικοκηπολογίας» ως παρωδίας της Μουσειολογίας γεννήθηκε το 1997, το γράψαμε μάλιστα και στο 6ο τεύχος του περιοδικού «Χονδρός & Κατσιάνη». Τα θεωρητικά Ζωολογικοκηπολογικά κείμενα εντούτοις τα γράψαμε τέλη του 1999 . Την τελική μορφή τους, που ξεπερνά την παρωδία, την πήραν το Μάιο του 2000 (Σημ: Μπορείτε να διαβάσετε τα κείμενα αυτά εδώ: http://zoologikokipologia.blogspot.com/ ). Από τότε, επειδή σκεφτήκαμε ότι τα κείμενα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν το πλαίσιο μιας έκθεσης, στείλαμε τις σκέψεις μας σε φορείς (το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης) και σε καλλιτέχνες προσκαλώντας τους να συμμετάσχουν. Ενδιαφέρον έδειξαν μόνο λίγοι καλλιτέχνες, και ο χρόνος περνούσε ψάχνοντας γι' άλλους, και χρειάστηκε μία κουβέντα με τη Θάλεια Στεφανίδου για να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν θα έπρεπε να αναλωθούμε επί πολύ σ' αυτήν την κατεύθυνση αλλά ότι θα ήταν καλύτερο να δούμε την έκθεση ως ατομική δική μας φιλοξενώντας και τους καλλιτέχνες που ανταποκρίθηκαν. Πράγματι σχεδιάσαμε κάποια έργα, πραγματοποιήσαμε και κάποια άλλα, και διαπιστώσαμε ότι ορθώνεται μπροστά μας ένας προϋπολογισμός δυσβάσταχτος. Για μια στιγμή σκεφτήκαμε και τους χορηγούς, αν και ξέρεις ότι είναι αντίθετο στις ιδέες μας. Τέλος , αρχές Ιουνίου 2001, παραιτηθήκαμε από το εγχείρημα της έκθεσης γιατί όλη αυτή η πορεία ήταν ψυχοφθόρα. Ήταν μία βασανιστική ανακούφιση αυτή η παραίτηση. Εκείνες τις μέρες ήταν τα εγκαίνια της έκθεσης του Σταύρου Παναγιωτάκη «Τοπία-Δοχεία». Ως πρόεδρος του Συλλόγου Καλλιτεχνών Βόρειας Ελλάδας μάς είχε ζητήσει πριν από καιρό κάποια ιδέα ως θέμα ομαδικής έκθεσης μικρογραφίας του Συλλόγου, και του προτείναμε «Αιμομιξία». Ακούγεται προκλητικό, ανοίγεται σε διάφορες αλληγορίες, και προσφέρεται για ομαδική έκθεση όπου οι οπτικές γωνίες ποικίλλουν. Δεν πέρασε η πρότασή μας και ξεχάστηκε. Αναδύθηκε όμως στα εγκαίνια της έκθεσης του Σταύρου. Συναντήσαμε εκεί τη Χρυσούλα Ψωμά, υπεύθυνη της αίθουσας τέχνης «Παρατηρητής», και τη ρωτήσαμε αν θα μας δώσει το χώρο για να κάνουμε μια έκθεση με θέμα/τίτλο «Αιμομιξία», και απάντησε ναι, κι αυτό το ναι, μετά από ένα χρόνο δυσκοίλιων διαδικασιών, ήταν τόσο άμεσο κι αβίαστο που γυρίσαμε στο σπίτι στη συνέχεια κι αναρωτιόμαστε αν πράγματι το εννοούσε ή νόμιζε ότι αστειευόμαστε. Όπως καταλαβαίνεις εκείνη την στιγμή δεν υπήρχε ούτε έργο έτοιμο ούτε κάποια σκέψη τι θα παρουσιάσουμε.
- Πριν τελειώσει ο Ιούνιος όμως έχετε έτοιμο ένα ζωγραφικό πίνακα. Τώρα που οι εγκαταστάσεις έγιναν μόδα, εσείς που επί μία εικοσαετία παρουσιάζατε κυρίως εγκαταστάσεις και δράσεις, αλλάζετε κατεύθυνση;
++ Είχαμε πρώτα πρώτα μία κεκτημένη ταχύτητα με τη ζωγραφική. Τους προηγούμενους μήνες ζωγραφίσαμε τρεις θηριώδεις πίνακες για τις ανάγκες της «Ζωολογικοκηπολογίας». Το ερώτημά σου παραμένει βέβαια «γιατί ζωγραφική;» Γιατί θέλαμε να κάνουμε ιστορικές αναφορές, στους Χρυσούς Κήπους με τα ευγενικά ζώα που ζωγράφιζαν το14ο ή 15ο αιώνα, ή στους Βασιλικούς Παραδείσους για κυνήγι της αρχαιότητας. Μια που δεν είχαμε έναν πίνακα π.χ. του Cranach του πρεσβύτερου ή την τοιχογραφία κυνηγιού της Βεργίνας για την έκθεση «Ζωολογικοκηπολογία», κάναμε οι ίδιοι κάτι συναφές. Μόλις παίρνουμε, λοιπόν, το ναι για την «Αιμομιξία» από κεκτημένη ζωγραφική ταχύτητα πιάνουμε και κάνουμε το «Μίνωα που εξετάζει το παιδικό δωμάτιο». Πάλι μπορείς να επιμείνεις «γιατί ζωγραφική;», λοιπόν κι εδώ υπάρχει το μοτίβο της βρεφοκρατούσας που παραπέμπει σε εικόνες άρα έπρεπε να δοθεί ζωγραφικά.
- Ενώ το θέμα όμως της έκθεσης είναι η αιμομιξία, στον πίνακα αυτό ασχολείστε με την επιμιξία.
++ Είναι ένας θεμιτός τρόπος να μιλήσεις για κάτι δείχνοντας το αντίθετό του. Δεν είναι; Στον πίνακα αυτό ο Μίνωας εκπροσωπεί την αιμομικτική καθαρότητα, δεν μπορεί να δεχτεί σχέσεις ανθρώπων, και μάλιστα της γυναίκας του, με ζώα, η γυναίκα του από την άλλη, η Πασιφάη που ερωτεύτηκε τον ταύρο, είναι φορέας της επιμιξίας, και ο Μινώταυρος απόδειξή της.
- Η γραφή, το κεφάλι του Μινώταυρου που μεταμορφώνεται σε Άλφα και στριφογυρίζει σαν στεφάνι, εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της επιμιξίας.
++ Όχι το μόνο αποτέλεσμα όμως...
- Μμμ αποτέλεσμα είναι και ο λαβύρινθος, βέβαια. Πάντως δεν ήταν θεαματική η απάντησή σας. Θα είχε μεγαλύτερη δραματικότητα αν λέγατε ότι εγκαταλείπετε τις εγκαταστάσεις και τρέπεστε στη ζωγραφική.
++ Εεε συγγνώμη που δεν σε ικανοποιήσαμε. Είναι αλήθεια όμως ότι μας προβληματίζει ο νατουραλιστικός χαρακτήρας που κυριαρχεί διεθνώς στη χρήση των εγκαταστάσεων αλλά και των δράσεων.
- Πήρατε θέση σε μία απόπειρα η οποία στη συνέχεια τράβηξε άλλο δρόμο... Θυμάμαι κάτι παρόμοιο που λέγαμε κάποτε για τους Gilbert και George. Πότε ήταν που εκδώσατε ένα βιβλιαράκι γι' αυτούς;
++ Το 1980, στη Σάμη, στην Κεφαλονιά.
- Κίνησε το ενδιαφέρον σας η «ζωντανή γλυπτική» τους. Αλλά λίγο αργότερα σας απογοήτευσε η σκατολογική τους αφοσίωση.
++ Ναι, είν’ αλήθεια.
- Και με το «Ράδιο Σχεδία» επίσης το ίδιο πάνω κάτω δεν επαναλαμβάνεται; Στήνετε ένα οργανωμένο ραδιοφωνικό πρόγραμμα που λειτουργεί και ως επιχείρημα υπέρ της ελεύθερης ραδιοφωνίας. Και έρχεται μετά η ελεύθερη ραδιοφωνία και κυρίως η τηλεόραση και μας αλλάζει τα φώτα.
++ Ραδιοφωνία και τηλεόραση ελεύθερη κατ' επίφαση μόνο. Εχεις δίκιο όμως. Εκεί όπου το φαινόμενο που επισήμανες παρουσιάζεται πιο έντονο είναι στη σύνδεση του ιδιωτικού με το δημόσιο. Παιδιά μιας άλλης εποχής που αντιμετώπιζε το προσωπικό ως πολιτικό, δεν ξεχωρίσαμε ποτέ την καλλιτεχνική μας δραστηριότητα από την καθημερινότητά μας, και ο ιδιωτικός μας χώρος πολλές φορές πέρασε στη δημοσιότητα. Τώρα λοιπόν με τις ριάλιτι αθλιότητες και τους «μεγάλους αδελφούς»;
- Μετανοιώσατε;
++ Όχι αλλά και προβληματιζόμαστε περί των ορίων, και αμηχανία αισθανόμαστε κάποιες φορές...
- Για ποιο πράγμα απ' όσα έχετε κάνει μετανοιώσατε;
++ Για τον στίχο «είν’ ο καρκίνος που μου δίνει ποιότητα» σ' ένα κομμάτι του «Δημοσιοϋπαλληλικού Ρετιρέ». Δεν μπορείς να πεις κάτι τέτοιο αν δεν έχεις καρκίνο. Ήταν μια κακόγουστη εξυπνάδα. Και ως σύλληψη είναι βλακώδης, παρηγορητική μεν αλλά βλακώδης.
- Διάβαζα την «Αέναη Ευφορία» του Πασκάλ Μπρυκνέρ πριν λίγες μέρες και σκεφτόμουν το «Κέντρο Ερευνών Για Τον Προσδιορισμό Της Ευτυχίας», το πιο αόριστο και ασαφές έργο σας, ένα κέλυφος μέσα στο οποίο μπορείτε να εντάσσετε οποιαδήποτε δραστηριότητά σας. Αν είχε προηγηθεί το κείμενο του Μπρυκνέρ (το οποίο, ας προσθέσω, δεν μου άρεσε ιδιαίτερα), θα κάνατε το «Κέντρο»;
++ Η πρώτη ιδέα της «Ζωολογικοκηπολογίας» ως παρωδίας της Μουσειολογίας γεννήθηκε το 1997, το γράψαμε μάλιστα και στο 6ο τεύχος του περιοδικού «Χονδρός & Κατσιάνη». Τα θεωρητικά Ζωολογικοκηπολογικά κείμενα εντούτοις τα γράψαμε τέλη του 1999 . Την τελική μορφή τους, που ξεπερνά την παρωδία, την πήραν το Μάιο του 2000 (Σημ: Μπορείτε να διαβάσετε τα κείμενα αυτά εδώ: http://zoologikokipologia.blogspot.com/ ). Από τότε, επειδή σκεφτήκαμε ότι τα κείμενα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν το πλαίσιο μιας έκθεσης, στείλαμε τις σκέψεις μας σε φορείς (το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης) και σε καλλιτέχνες προσκαλώντας τους να συμμετάσχουν. Ενδιαφέρον έδειξαν μόνο λίγοι καλλιτέχνες, και ο χρόνος περνούσε ψάχνοντας γι' άλλους, και χρειάστηκε μία κουβέντα με τη Θάλεια Στεφανίδου για να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν θα έπρεπε να αναλωθούμε επί πολύ σ' αυτήν την κατεύθυνση αλλά ότι θα ήταν καλύτερο να δούμε την έκθεση ως ατομική δική μας φιλοξενώντας και τους καλλιτέχνες που ανταποκρίθηκαν. Πράγματι σχεδιάσαμε κάποια έργα, πραγματοποιήσαμε και κάποια άλλα, και διαπιστώσαμε ότι ορθώνεται μπροστά μας ένας προϋπολογισμός δυσβάσταχτος. Για μια στιγμή σκεφτήκαμε και τους χορηγούς, αν και ξέρεις ότι είναι αντίθετο στις ιδέες μας. Τέλος , αρχές Ιουνίου 2001, παραιτηθήκαμε από το εγχείρημα της έκθεσης γιατί όλη αυτή η πορεία ήταν ψυχοφθόρα. Ήταν μία βασανιστική ανακούφιση αυτή η παραίτηση. Εκείνες τις μέρες ήταν τα εγκαίνια της έκθεσης του Σταύρου Παναγιωτάκη «Τοπία-Δοχεία». Ως πρόεδρος του Συλλόγου Καλλιτεχνών Βόρειας Ελλάδας μάς είχε ζητήσει πριν από καιρό κάποια ιδέα ως θέμα ομαδικής έκθεσης μικρογραφίας του Συλλόγου, και του προτείναμε «Αιμομιξία». Ακούγεται προκλητικό, ανοίγεται σε διάφορες αλληγορίες, και προσφέρεται για ομαδική έκθεση όπου οι οπτικές γωνίες ποικίλλουν. Δεν πέρασε η πρότασή μας και ξεχάστηκε. Αναδύθηκε όμως στα εγκαίνια της έκθεσης του Σταύρου. Συναντήσαμε εκεί τη Χρυσούλα Ψωμά, υπεύθυνη της αίθουσας τέχνης «Παρατηρητής», και τη ρωτήσαμε αν θα μας δώσει το χώρο για να κάνουμε μια έκθεση με θέμα/τίτλο «Αιμομιξία», και απάντησε ναι, κι αυτό το ναι, μετά από ένα χρόνο δυσκοίλιων διαδικασιών, ήταν τόσο άμεσο κι αβίαστο που γυρίσαμε στο σπίτι στη συνέχεια κι αναρωτιόμαστε αν πράγματι το εννοούσε ή νόμιζε ότι αστειευόμαστε. Όπως καταλαβαίνεις εκείνη την στιγμή δεν υπήρχε ούτε έργο έτοιμο ούτε κάποια σκέψη τι θα παρουσιάσουμε.
- Πριν τελειώσει ο Ιούνιος όμως έχετε έτοιμο ένα ζωγραφικό πίνακα. Τώρα που οι εγκαταστάσεις έγιναν μόδα, εσείς που επί μία εικοσαετία παρουσιάζατε κυρίως εγκαταστάσεις και δράσεις, αλλάζετε κατεύθυνση;
++ Είχαμε πρώτα πρώτα μία κεκτημένη ταχύτητα με τη ζωγραφική. Τους προηγούμενους μήνες ζωγραφίσαμε τρεις θηριώδεις πίνακες για τις ανάγκες της «Ζωολογικοκηπολογίας». Το ερώτημά σου παραμένει βέβαια «γιατί ζωγραφική;» Γιατί θέλαμε να κάνουμε ιστορικές αναφορές, στους Χρυσούς Κήπους με τα ευγενικά ζώα που ζωγράφιζαν το14ο ή 15ο αιώνα, ή στους Βασιλικούς Παραδείσους για κυνήγι της αρχαιότητας. Μια που δεν είχαμε έναν πίνακα π.χ. του Cranach του πρεσβύτερου ή την τοιχογραφία κυνηγιού της Βεργίνας για την έκθεση «Ζωολογικοκηπολογία», κάναμε οι ίδιοι κάτι συναφές. Μόλις παίρνουμε, λοιπόν, το ναι για την «Αιμομιξία» από κεκτημένη ζωγραφική ταχύτητα πιάνουμε και κάνουμε το «Μίνωα που εξετάζει το παιδικό δωμάτιο». Πάλι μπορείς να επιμείνεις «γιατί ζωγραφική;», λοιπόν κι εδώ υπάρχει το μοτίβο της βρεφοκρατούσας που παραπέμπει σε εικόνες άρα έπρεπε να δοθεί ζωγραφικά.
- Ενώ το θέμα όμως της έκθεσης είναι η αιμομιξία, στον πίνακα αυτό ασχολείστε με την επιμιξία.
++ Είναι ένας θεμιτός τρόπος να μιλήσεις για κάτι δείχνοντας το αντίθετό του. Δεν είναι; Στον πίνακα αυτό ο Μίνωας εκπροσωπεί την αιμομικτική καθαρότητα, δεν μπορεί να δεχτεί σχέσεις ανθρώπων, και μάλιστα της γυναίκας του, με ζώα, η γυναίκα του από την άλλη, η Πασιφάη που ερωτεύτηκε τον ταύρο, είναι φορέας της επιμιξίας, και ο Μινώταυρος απόδειξή της.
- Η γραφή, το κεφάλι του Μινώταυρου που μεταμορφώνεται σε Άλφα και στριφογυρίζει σαν στεφάνι, εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της επιμιξίας.
++ Όχι το μόνο αποτέλεσμα όμως...
- Μμμ αποτέλεσμα είναι και ο λαβύρινθος, βέβαια. Πάντως δεν ήταν θεαματική η απάντησή σας. Θα είχε μεγαλύτερη δραματικότητα αν λέγατε ότι εγκαταλείπετε τις εγκαταστάσεις και τρέπεστε στη ζωγραφική.
++ Εεε συγγνώμη που δεν σε ικανοποιήσαμε. Είναι αλήθεια όμως ότι μας προβληματίζει ο νατουραλιστικός χαρακτήρας που κυριαρχεί διεθνώς στη χρήση των εγκαταστάσεων αλλά και των δράσεων.
- Πήρατε θέση σε μία απόπειρα η οποία στη συνέχεια τράβηξε άλλο δρόμο... Θυμάμαι κάτι παρόμοιο που λέγαμε κάποτε για τους Gilbert και George. Πότε ήταν που εκδώσατε ένα βιβλιαράκι γι' αυτούς;
++ Το 1980, στη Σάμη, στην Κεφαλονιά.
- Κίνησε το ενδιαφέρον σας η «ζωντανή γλυπτική» τους. Αλλά λίγο αργότερα σας απογοήτευσε η σκατολογική τους αφοσίωση.
++ Ναι, είν’ αλήθεια.
- Και με το «Ράδιο Σχεδία» επίσης το ίδιο πάνω κάτω δεν επαναλαμβάνεται; Στήνετε ένα οργανωμένο ραδιοφωνικό πρόγραμμα που λειτουργεί και ως επιχείρημα υπέρ της ελεύθερης ραδιοφωνίας. Και έρχεται μετά η ελεύθερη ραδιοφωνία και κυρίως η τηλεόραση και μας αλλάζει τα φώτα.
++ Ραδιοφωνία και τηλεόραση ελεύθερη κατ' επίφαση μόνο. Εχεις δίκιο όμως. Εκεί όπου το φαινόμενο που επισήμανες παρουσιάζεται πιο έντονο είναι στη σύνδεση του ιδιωτικού με το δημόσιο. Παιδιά μιας άλλης εποχής που αντιμετώπιζε το προσωπικό ως πολιτικό, δεν ξεχωρίσαμε ποτέ την καλλιτεχνική μας δραστηριότητα από την καθημερινότητά μας, και ο ιδιωτικός μας χώρος πολλές φορές πέρασε στη δημοσιότητα. Τώρα λοιπόν με τις ριάλιτι αθλιότητες και τους «μεγάλους αδελφούς»;
- Μετανοιώσατε;
++ Όχι αλλά και προβληματιζόμαστε περί των ορίων, και αμηχανία αισθανόμαστε κάποιες φορές...
- Για ποιο πράγμα απ' όσα έχετε κάνει μετανοιώσατε;
++ Για τον στίχο «είν’ ο καρκίνος που μου δίνει ποιότητα» σ' ένα κομμάτι του «Δημοσιοϋπαλληλικού Ρετιρέ». Δεν μπορείς να πεις κάτι τέτοιο αν δεν έχεις καρκίνο. Ήταν μια κακόγουστη εξυπνάδα. Και ως σύλληψη είναι βλακώδης, παρηγορητική μεν αλλά βλακώδης.
- Διάβαζα την «Αέναη Ευφορία» του Πασκάλ Μπρυκνέρ πριν λίγες μέρες και σκεφτόμουν το «Κέντρο Ερευνών Για Τον Προσδιορισμό Της Ευτυχίας», το πιο αόριστο και ασαφές έργο σας, ένα κέλυφος μέσα στο οποίο μπορείτε να εντάσσετε οποιαδήποτε δραστηριότητά σας. Αν είχε προηγηθεί το κείμενο του Μπρυκνέρ (το οποίο, ας προσθέσω, δεν μου άρεσε ιδιαίτερα), θα κάνατε το «Κέντρο»;
++ Μας το σύστησε και ο Μανόλης Γιανναδάκης το βιβλίο αλλά δεν το πήραμε ακόμα. Όμως το άγχος για πρωτοτυπία και ο φόβος μην κατηγορηθείς για μιμητισμό δεν οδηγεί πουθενά. Για την έκθεση «Αιμομιξία» ετοιμάζουμε ένα κομμάτι με κεντρικό στοιχείο το 100%. Το 100%, που είναι σύμβολο της απόλυτης καθαρότητας, είναι δυνατό να μην το χρησιμοποίησε κάποιος ή κάποιοι καλλιτέχνες μέσα στα προηγούμενα τριάντα χρόνια εννοιολογικής τέχνης; Φαίνεται απίθανο κάτι τέτοιο. Δεν θ' αφήσουμε όμως να μας καθηλώσει αυτό το ενδεχόμενο. Τα προβλήματα είναι άλλα και είναι σοβαρά: Πώς θα πετύχουμε ένα κυματισμό αισθήσεων και νοημάτων που να φτάνει και να μην καταλήγει; Μμμ καλή διατύπωση... να τη σημειώσουμε.
- Αν ξεκινούσατε τώρα την καλλιτεχνική σας δραστηριότητα, έχοντας όμως τη σημερινή σας εμπειρία, σε ποια μέσα, υλικά, τεχνικές, σε ποια πεδία θα εστιάζατε την προσοχή σας;
++ Οι εικαστικές δράσεις έχουν πια ακαδημαϊκό χαρακτήρα στις ΗΠΑ και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, στην Ελλάδα όμως διατηρούν τη δυναμική τους γιατί η ενασχόληση με το είδος τόσο των καλλιτεχνών όσο και των θεωρητικών υπήρξε περιστασιακή. Ξεχωριστή φόρτιση φυσικά έχουν οι απροσδόκητες δράσεις σε δημόσιους χώρους χωρίς διαφημίσεις, αναγγελίες, τηλεοπτικά συνεργεία και ορδές φωτογράφων που επιβάλλουν το γεγονός στο χώρο. Πρόσφορο έδαφος για καλλιτεχνική δραστηριότητα αποτελούν πάντα οι θεσμοί. Η σκέψη μας να χρησιμοποιηθεί η θρησκεία ως υλικό για να κάνουμε τέχνη ήταν εύστοχη σ' αυτή την κατεύθυνση. Δεν χαρήκαμε όμως την ανάπτυξή της γιατί, ενώ δουλεύαμε επί ένα έτος προετοιμάζοντας την θρησκεία του Από Μηχανής Θεού, πήραμε απόσπαση στα σχολεία της Σουηδίας, όταν πια η θρησκεία εμφανίστηκε και ξεδιπλώθηκε ερήμην μας για μια τριετία. Ούτε καν το δίσκο μας «Η Άλλη Πλευρά» με το «Δημοσιοϋπαλληλικό Ρετιρέ» χαρήκαμε, αφού κυκλοφόρησε όταν λείπαμε. Η απόσταση περιορίζει την ανάδραση. Η υπόθεση της Από Μηχανής Θρησκείας θα είχε ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον τώρα με το Χριστόδουλο και όλη αυτή την εκκλησιαστική και παρεκκλησιαστική ρητορική.
- Γιατί δεν κάνετε κάτι για την επανενεργοποίηση των Από Μηχανής πιστών;
++ Ναι, γιατί όχι; Δεν είναι όμως κάτι απλό. Κανονικά θα έπρεπε άλλα άτομα, νέοι, να στελεχώσουν ένα τέτοιο εγχείρημα. Διαφορετικά θα έμοιαζε με ξαναζεσταμένο φαγητό. Και χρειάζονται πολλά πολλά άτομα. Πολλή πολλή προεργασία. Ήμασταν και δεκατέσσερα χρόνια νεότεροι όταν οργανώναμε την Από Μηχανής Θρησκεία. Η εργασία σε συλλογικό επίπεδο έχει τρομακτικές απαιτήσεις και δεν επιδέχεται αδιαφορία, εγωισμούς, αποσκιρτήσεις. Πολλά πράγματα μένουν ανολοκλήρωτα. Να, δες το αίτημα για την επιστροφή της Βουστροφηδόν Γραφής, ήταν μια κίνηση σ' ένα άλλο πεδίο που προσφέρεται για ουσιαστική δραστηριοποίηση, το πεδίο της γλώσσας. Ήταν μια κίνηση που δεν χάρηκε τη δημοσιότητα. Θα έπρεπε στη συνέχεια να διατυπωθεί ένα αίτημα για την κατάργηση της Προστακτικής. Και μετά να κλιμακωθεί το θέμα ζητώντας, με προτάσεις και αναλύσεις, αναθεώρηση του Συντακτικού και της Γραμματικής. Ανάμεσα στην περιγραφική και την κανονιστική λειτουργία που έχουν το Συντακτικό και η Γραμματική υπάρχει χώρος για γόνιμο παιχνίδι. Ξέρεις στη νεοελληνική γλώσσα πόσα είδη αντωνυμιών υπάρχουν; Μην σκέφτεσαι τώρα... Αν πάρεις το βιβλίο Συντακτικού του γυμνασίου, θα βρεις εννέα είδη, αν πάρεις όμως το βιβλίο Γραμματικής του γυμνασίου, τα είδη των αντωνυμιών είναι οκτώ. Ποιες είναι οι αντωνυμίες που παρουσιάζονται ως μαγική εικόνα και τι ιδεολογικούς χειρισμούς σηκώνει αυτή τους η ιδιότητα; Είναι οι αλληλοπαθείς αντωνυμίες, και η αμοιβαιότητα που δηλώνουν αφήνει περιθώρια για κοινωνικές και πολιτικές αναφορές. Άλλο ένα θέμα προς ανάπτυξη σ' αυτή την κατεύθυνση θα έπρεπε επίσης να είναι Οι Ανορθογραφίες Ως Στοιχείο Ύφους.
- Αν ξεκινούσατε τώρα την καλλιτεχνική σας δραστηριότητα, έχοντας όμως τη σημερινή σας εμπειρία, σε ποια μέσα, υλικά, τεχνικές, σε ποια πεδία θα εστιάζατε την προσοχή σας;
++ Οι εικαστικές δράσεις έχουν πια ακαδημαϊκό χαρακτήρα στις ΗΠΑ και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, στην Ελλάδα όμως διατηρούν τη δυναμική τους γιατί η ενασχόληση με το είδος τόσο των καλλιτεχνών όσο και των θεωρητικών υπήρξε περιστασιακή. Ξεχωριστή φόρτιση φυσικά έχουν οι απροσδόκητες δράσεις σε δημόσιους χώρους χωρίς διαφημίσεις, αναγγελίες, τηλεοπτικά συνεργεία και ορδές φωτογράφων που επιβάλλουν το γεγονός στο χώρο. Πρόσφορο έδαφος για καλλιτεχνική δραστηριότητα αποτελούν πάντα οι θεσμοί. Η σκέψη μας να χρησιμοποιηθεί η θρησκεία ως υλικό για να κάνουμε τέχνη ήταν εύστοχη σ' αυτή την κατεύθυνση. Δεν χαρήκαμε όμως την ανάπτυξή της γιατί, ενώ δουλεύαμε επί ένα έτος προετοιμάζοντας την θρησκεία του Από Μηχανής Θεού, πήραμε απόσπαση στα σχολεία της Σουηδίας, όταν πια η θρησκεία εμφανίστηκε και ξεδιπλώθηκε ερήμην μας για μια τριετία. Ούτε καν το δίσκο μας «Η Άλλη Πλευρά» με το «Δημοσιοϋπαλληλικό Ρετιρέ» χαρήκαμε, αφού κυκλοφόρησε όταν λείπαμε. Η απόσταση περιορίζει την ανάδραση. Η υπόθεση της Από Μηχανής Θρησκείας θα είχε ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον τώρα με το Χριστόδουλο και όλη αυτή την εκκλησιαστική και παρεκκλησιαστική ρητορική.
- Γιατί δεν κάνετε κάτι για την επανενεργοποίηση των Από Μηχανής πιστών;
++ Ναι, γιατί όχι; Δεν είναι όμως κάτι απλό. Κανονικά θα έπρεπε άλλα άτομα, νέοι, να στελεχώσουν ένα τέτοιο εγχείρημα. Διαφορετικά θα έμοιαζε με ξαναζεσταμένο φαγητό. Και χρειάζονται πολλά πολλά άτομα. Πολλή πολλή προεργασία. Ήμασταν και δεκατέσσερα χρόνια νεότεροι όταν οργανώναμε την Από Μηχανής Θρησκεία. Η εργασία σε συλλογικό επίπεδο έχει τρομακτικές απαιτήσεις και δεν επιδέχεται αδιαφορία, εγωισμούς, αποσκιρτήσεις. Πολλά πράγματα μένουν ανολοκλήρωτα. Να, δες το αίτημα για την επιστροφή της Βουστροφηδόν Γραφής, ήταν μια κίνηση σ' ένα άλλο πεδίο που προσφέρεται για ουσιαστική δραστηριοποίηση, το πεδίο της γλώσσας. Ήταν μια κίνηση που δεν χάρηκε τη δημοσιότητα. Θα έπρεπε στη συνέχεια να διατυπωθεί ένα αίτημα για την κατάργηση της Προστακτικής. Και μετά να κλιμακωθεί το θέμα ζητώντας, με προτάσεις και αναλύσεις, αναθεώρηση του Συντακτικού και της Γραμματικής. Ανάμεσα στην περιγραφική και την κανονιστική λειτουργία που έχουν το Συντακτικό και η Γραμματική υπάρχει χώρος για γόνιμο παιχνίδι. Ξέρεις στη νεοελληνική γλώσσα πόσα είδη αντωνυμιών υπάρχουν; Μην σκέφτεσαι τώρα... Αν πάρεις το βιβλίο Συντακτικού του γυμνασίου, θα βρεις εννέα είδη, αν πάρεις όμως το βιβλίο Γραμματικής του γυμνασίου, τα είδη των αντωνυμιών είναι οκτώ. Ποιες είναι οι αντωνυμίες που παρουσιάζονται ως μαγική εικόνα και τι ιδεολογικούς χειρισμούς σηκώνει αυτή τους η ιδιότητα; Είναι οι αλληλοπαθείς αντωνυμίες, και η αμοιβαιότητα που δηλώνουν αφήνει περιθώρια για κοινωνικές και πολιτικές αναφορές. Άλλο ένα θέμα προς ανάπτυξη σ' αυτή την κατεύθυνση θα έπρεπε επίσης να είναι Οι Ανορθογραφίες Ως Στοιχείο Ύφους.
- Ααα, ξαναγυρνάω στον πίνακα του «Μίνωα που εξετάζει το παιδικό δωμάτιο» γιατί τώρα το σκέφτηκα: Η επιμιξία Πασιφάης-ταύρου με τον τρόπο που παρουσιάζεται, της βρεφοκρατούσας, μας οδηγεί στην επιμιξία Θεού-ανθρώπου. 
Φωτογραφία από την έκθεση Αιμομιξία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου