++ Ασχοληθήκαμε με την τέχνη επειδή δίνει ελευθερία κινήσεων. Μπορείς να κινείσαι ορθολογικά και ύστερα να κάνεις μια στροφή προς το συναίσθημα ή και προς το ανορθολογικό ή το παράλογο. Αυτή η συνύπαρξη αντιφατικών στοιχείων δεν γίνεται ανεκτή στην επιστήμη αλλά είναι κάτι που το βιώνουμε συνεχώς στην καθημερινότητα. Αυτήν τη σχέση μας με την καλλιτεχνική πράξη την δημοσιοποιήσαμε, δεν την κρατήσαμε ως ιδιωτική απασχόληση, επειδή δεν μας ικανοποιούσε η ελληνική σκηνή, ειδικότερα η σκηνή της Θεσσαλονίκης όπως την γνωρίσαμε τη δεκαετία του 70. Αν υπήρχαν κάποιοι που θα παρουσίαζαν δραστηριότητα συναφή προς όσα εμείς κάνουμε, εμείς μάλλον δεν θα εμφανιζόμαστε ως καλλιτέχνες.
Το ίδιο άλλωστε έχει συμβεί και με την "Άλλη Πόλη". Οι αίθουσες τέχνης είναι τόσο λαμπερές και καθαρές και αυτάρκεις που κάνουν καμιά φορά τους επισκέπτες να αισθάνονται περιττοί. Εμείς θέλαμε ένα χώρο οικείο, με το χρόνο να αφήνει τα ίχνη του, να είναι παρών. Ετσι κάναμε την "Άλλη Πόλη". Δεν θα την κάναμε αν υπήρχε στη Θεσσαλονίκη κάτι αντίστοιχο.
- Τα μέσα.
++ Τα μέσα ποικίλλουν. Αυτό υπήρξε προγραμματική θέση για μας. Φαίνεται επίσης από το βιογραφικό που δίνουμε. Λέμε "Ο Θανάσης γεννήθηκε το 1953. Η Αλεξάνδρα το 1954. Συναντηθήκαμε το 1973. Από το 1974 συντονίζουμε τη συμπεριφορά μας." Τονίζοντας τη συμπεριφορά δίνουμε έμφαση στο αδιάσπαστο της ζωής, στο αδιαίρετο της εμπειρίας. Η τέχνη, για μας, είναι μέρος της ζωής και ακριβώς γι' αυτό το λόγο δεν μπορεί να περιοριστεί στο ένα ή το άλλο μέσο, τεχνική ή υλικό. Αντιμετωπίσαμε τα διαφορετικά μέσα με την ίδια όρεξη που απολαμβάνεις ιδιαίτερες γεύσεις από διαφορετικές κουζίνες. Δουλεύουμε με το χώρο. Δουλεύουμε με το χρόνο. Χρησιμοποιούμε το χρώμα, τα αντικείμενα, τα πρωτογενή υλικά.
Χρησιμοποιούμε τη φωτογραφία, το βίντεο, το φως. Δουλεύουμε με τους ήχους και τη μουσική. Δουλεύουμε με τις έννοιες και τα κείμενα. Δουλεύουμε με το σώμα μας. Ο σκοπός προϋπάρχει των μέσων. Ό,τι δεν έχουμε χρησιμοποιήσει μέχρι σήμερα, ενδέχεται να το χρησιμοποιήσουμε στο μέλλον.
Η χρήση του σώματος παράγει ένα μεγάλο φορτίο ενέργειας, καθώς δεν πρόκειται για θεατρική υπόδυση ρόλων, αλλά για μετατόπιση του πιο οικείου και κοινού σε όλους μας μέσου, του σώματος δηλαδή, έξω από την καθημερινή σύμβαση. Δεν είναι τυχαίο ότι τις πιο έντονες αντιδράσεις που εισπράξαμε για έργα μας, από θετικές έως και βίαιες, τις εισπράξαμε όταν παρουσιάσαμε δράσεις (performance με τη διεθνή ορολογία, όχι happenings).
Από τους πρώτους ζωγραφικούς μας πίνακες ήταν οι "Αρχαιολογίες". Ζωγραφίσαμε χρησιμοποιώντας κατακάθια του καφέ. Δεν ήταν προσπάθεια για πρωτοτυπία αυτό. Εκείνο τον καιρό, πριν κάπου δέκα χρόνια, προσπαθούσαν να βρουν τον Κολοσσό της Ρόδου με τη βοήθεια μιας καφετζούς. Ύστερα, όταν ζωγραφίσαμε τις πόρτες ντουλαπιών, χρησιμοποιήσαμε λαδομπογιές κουφωμάτων. Μας αρέσουν οι λαδομπογιές κουφωμάτων, ανακαλούν συνήθεις διαδικασίες.
Τα κείμενα επιτρέπουν την επανάληψη της ανάγνωσης και παράγουν ψευδαισθήσεις κατανόησης ακόμα κι όταν οι σημασίες τους παρουσιάζουν μεγάλη διάχυση και διασπορά. Λειτουργούν χαλαρωτικά τελικά για τον κόσμο, αντίθετα απ' ό,τι συμβαίνει με τη χρήση του σώματος.
Το βίντεο δεν έχει τη δέσμευση του σκοταδιού που έχει ο κινηματογράφος. Το βίντεο ενοποιεί χώρους, δίνει παράλληλες οπτικές γωνίες αλλά κοστίζει κιόλας. Κάποιες φορές οδηγούμαστε στη χρήση ενός ή άλλου μέσου από το κόστος που προϋποθέτει. Είναι κι αυτό μια αλήθεια. Το κυνήγι των χορηγών δεν ανήκει στις δραστηριότητές μας.
Τη φωτογραφία την χρησιμοποιούμε συχνά ως προέκταση των δράσεών μας. Φωτογραφίες χώρου και αντικειμένων πλάθουν ένα περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται φωτογραφημένες κάποιες χειρονομίες μας. Δράσεις πρετ α πορτέ απ' όπου φυσικά απουσιάζει το στοιχείο της διάρκειας που μια δράση έχει, αφού ο θεατής βλέπει τις φωτογραφίες όση ώρα θέλει.
Στις εγκαταστάσεις και τα περιβάλλοντα τετριμμένα αντικείμενα και πρωτογενή υλικά βγαίνουν από τα πλαίσια αναφοράς τους και συντάσσονται σε μια άλλη πραγματικότητα. Δεν παύουν όμως να είναι ό,τι το καθένα είναι. Ετσι έχουμε να κάνουμε με μια σειρά νοηματικών και συναισθηματικών αλληλοεπικαλύψεων και, επομένως, με μια ασταθή ισορροπία ανάμεσα στην τάξη και το χάος.
Η μουσική δεν έχει να κάνει μόνο με τη ρυθμική υπογράμμιση του χρόνου, ή την υποβολή μιας ατμόσφαιρας. Η μουσική δίνει την ευκαιρία να σημασιοδοτήσεις τη σιωπή, να εκθέσεις τη βαρύτητα της σιωπής. Μοιάζει έτσι η σιωπή μ΄ εκείνη τη μεγάλη επιφάνεια χρώματος που υπάρχει στο κέντρο ενός ζωγραφικού πίνακα ανάμεσα σε δύο φιγούρες οι οποίες αποτελούν δήθεν το θέμα του. Στο έργο που θα παρουσιάσουμε στο Βόλο (Σημ: Πρόκειται για τη δράση Απ' την Καινή στον Ιάσονα και φτου κι απ' την αρχή) χρησιμοποιούμε μουσική που γράψαμε βασισμένοι σε δύο δημοτικά τραγούδια.. Όπως στα μαθηματικά, αν πολλαπλασιάσεις αριθμητή και παρονομαστή με τον ίδιο αριθμό, ο λόγος μένει σταθερός, έτσι αντικαταστήσαμε με δύο νότες κάθε νότα των τραγουδιών που διαλέξαμε ως βάση. Διατηρήσαμε όμως τη διάρκειά τους: έτσι είχαμε δύο τέταρτα στη θέση ενός, δύο όγδοα εκεί που υπήρχε ένα, κ.ο.κ. Η δομή όμως παρέμεινε σταθερή.
Να το επαναλάβουμε πως ό,τι δεν έχουμε χρησιμοποιήσει μέχρι τώρα, θα το χρησιμοποιήσουμε ενδεχομένως αύριο.
Αυτή η συμπεριφορά μας βέβαια, να κινούμαστε μέσα από διαφορετικά μέσα, δυσκολεύει κάποιους να κατατάξουν και να ταξινομήσουν τη δραστηριότητά μας. Και αυτό τους προκαλεί δυσφορία. Για μας αντίθετα είναι κάτι θετικό γιατί δηλώνει την απόρριψη απ' τη μεριά μας του καταμερισμού εργασίας. Δεν μπορεί η τέχνη, η οποία συνοδεύεται από μία ολόκληρη μυθολογία για την ελευθερία και τη φαντασία που την διακρίνει, να συμβαδίζει με την εκχώρηση της ευχαρίστησης να χρησιμοποιείς οποιοδήποτε μέσο, οποιοδήποτε υλικό, οποιαδήποτε τεχνική, και να αντλείς στοιχεία από τις ιδιαίτερες δυνατότητές τους.
Βέβαια, από την άλλη μεριά, θα πρέπει να προσθέσουμε ότι δεν αντιμετωπίσαμε με την ίδια ζέση κάθε μέσο. Πριν από δεκαπέντε χρόνια ήμασταν σαφώς εχθρικοί προς τη ζωγραφική, προσανατολισμένοι προς τις δράσεις και τις εγκαταστάσεις. Η χρήση του σώματος εξακολουθεί και σήμερα να αποτελεί ρίσκο, δεν περιμέναμε όμως ότι οι εγκαταστάσεις και τα περιβάλλοντα θα μπορούσαν τόσο γρήγορα να αποκτήσουν ακαδημαϊκές τάσεις. Έπειτα βλέπεις συχνά οι εγκαταστάσεις να κυριαρχούνται από μια νατουραλιστική διάθεση που εμάς μας απωθεί.
Αν πάλι δούμε τα πράγματα από άλλη σκοπιά, η ίδια η τέχνη αποτελεί ένα μέσο, ένα πλαίσιο αναφοράς όπου μπορούν να ενταχθούν με ευρυχωρία οι δραστηριότητές μας. Πριν από εκατό χρόνια οι ίδιες δραστηριότητες δεν θα χαρακτηρίζονταν καλλιτεχνικές. Η τέχνη είναι λοιπόν εκείνο το μέσο, εκείνοι οι φακοί επαφής που επιτρέπουν στους γείτονες να μας καλημερίζουν.
- Κουράγιο;
++ Όταν κινείσαι έξω από ένα σύστημα αξιών και προβάλλεις άλλα κριτήρια απ' όσα η αγορά επιβάλλει, χρειάζεται να έχεις κουράγιο σ' όποιο χώρο κι αν κινείσαι κι όχι μόνο στο χώρο της τέχνης.
Όλο το 1996 οργανώσαμε μια περιπέτεια τέχνης με τίτλο "51 Σάββατα". Κάθε Σάββατο παρουσιάζαμε κάτι διαφορετικό στην "Άλλη Πόλη", αλλά φυσικά το μείζον θέμα δεν ήταν το κάθε ξεχωριστό έκθεμα αλλά η ρευστότητα της διαδικασίας, το ενεργειακό πεδίο που διαμορφώνονταν σιγά σιγά καθώς σωρεύονταν ίχνη προηγούμενων Σαββάτων στην "Άλλη Πόλη". Αυτή η χρονομηχανή δεν προσφέρεται για δημοπρασίες ούτε μπορεί να επανασυντεθεί για να εκτεθεί αλλού, είχε βιωματικό χαρακτήρα.
- Τα ίχνη της δικής σας πορείας αποκρύπτονται.
++ Προβάλλοντας τη συμπεριφορά ως κάτι ενιαίο στο βιογραφικό μας, σίγουρα εξαφανίζονται όλες μας οι επί μέρους δραστηριότητες. Είναι αλήθεια ότι θα μπορούσε κανείς να έρθει σε καλύτερη επαφή με όσα έχουμε κάνει, αν δίναμε ένα άλλο βιογραφικό. Ομως αυτό που μετράει είναι η απελευθερωτική επίδραση που θα μπορούσαμε ίσως να πετύχουμε. Αυτό αφορά κυρίως τη συμπεριφορά κι όχι το μικρόψυχο σύστημα τέχνης με τους κανόνες και τις τυπικότητές του.
- Εχετε απελευθερωτική επίδραση;
++ Η δραστηριότητά μας δεν ακολουθεί τον επαγγελματικό μονόδρομο μιας καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Δεν κάνουμε αυτό το οποίο μας έμαθαν να κάνουμε. Η δραστηριότητά μας είναι μία επιλογή που θα μπορούσε καθένας να κάνει, αν αποφάσιζε να κάνει το μεγάλο άλμα για να περάσει το χάσμα που χωρίζει εκείνον που καταναλώνει από εκείνον που παράγει. Όταν εκθέτεις, εκτίθεσαι. Η καθημερινή συμβατικότητα ωθεί στο φόβο της διαφορετικής ερμηνείας του έργου σου. Πρέπει να πούμε, λοιπόν, ότι θεωρούμε επιτυχία μας και είμαστε περήφανοι που μαζί μας, κοντά μας, εξ αιτίας μας όλα αυτά τα χρόνια έχουν παρουσιάσει έργο τους άνθρωποι που ποτέ δεν είχαν ξαναεμφανιστεί δημόσια και, ενδεχομένως, δεν θα το επαναλάβουν. Είναι οι περιπτώσεις που δεν πολυενδιαφέρουν τους ειδικούς, γιατί δεν μπορούν να δουν τη "συνέχεια", τη "συνέπεια", την "εξέλιξη" και όλα τα σχετικά που μηρυκάζουν.
- Η αμηχανία του θεατή;
++ Σήμερα κάποιοι αγρότες επιτέθηκαν σε απεργούς ναυτεργάτες που δεν φόρτωναν τα προϊόντα τους στα πλοία. Μόλις λίγο καιρό πριν, οι αγρότες προκαλούσαν τεράστιες ζημιές σε άλλους εργαζόμενους κλείνοντας τους δρόμους. Η καθημερινότητα προκαλεί αμηχανία. Θα έπρεπε να προκαλεί αμηχανία. Ίσως έτσι περάσουμε σε μια δεύτερη σκέψη. Η αμηχανία δίνει αυτή την ευκαιρία, που δεν την δίνει η βεβαιότητα. Η βεβαιότητα είναι τρομακτική. Η αμηχανία του θεατή γεννάει και σε μας την ανάλογη απορία: Πώς θα μπορούσαμε να ξεπεράσουμε την αμηχανία του; Πώς θα μπορούσαμε να γίνουμε πιο άμεσοι χωρίς απλουστεύσεις;
- Και η αισθητική;
++ Δεν ενδιαφερόμαστε για το θεαματικό, το διακοσμητικό, το απλουστευτικό. Θα θέλαμε τα έργα μας να είναι ανοιχτά στην ενεργητική ερμηνευτική του θεατή, να μην ψάχνει ο θεατής τις δικές μας προθέσεις αλλά να πλάθει τις δικές του απαντήσεις... Μέσα απ' αυτά τα δεδομένα η αισθητική προκύπτει.
- Η σιωπή της κριτικής.
++ Είναι ένα γενικό πρόβλημα. Δεν το αντιμετωπίζουμε μόνο εμείς. Εφημερίδες και περιοδικά έχουν την έδρα τους στην Αθήνα. Η επαρχιώτικη νοοτροπία τους δεν τους αφήνει να υποψιαστούν ότι μπορούν να συμβαίνουν στην Ελλάδα μακριά από την πρωτεύουσα πράγματα ενδιαφέροντα. Νοιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά αντιγράφοντας έντυπα του εξωτερικού. Αν οι κριτικοί τέχνης που μένουν έξω από την Αθήνα γράφουν για καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται έξω από την Αθήνα, βλέπουν σε μεγάλο βαθμό τα κείμενά τους να αντιμετωπίζονται με αδιαφορία από τους αρχισυντάκτες. Η κριτική όμως είναι αναγκαία γιατί βοηθάει την ανάπτυξη κριτηρίων. Είναι εξαιρετικά δυσάρεστο ποικίλες εκδηλώσεις να μένουν ασχολίαστες, κτήμα και βίωμα μόνο όσων τις παρακολούθησαν.
Στιγμιότυπο από τη δράση Απ' Την Καινή Στον Ιάσονα Και Φτου Κι Απ' Την Αρχή, στο Βόλο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου